Over het gebouw: In 1960 kreeg Le Corbusier de opdracht om een kerk te bouwen in de Firminy-Vert streek. Hij werkte het ontwerp volledig uit samen met José Oubrerie en José Luis Miquel. De eerste steen werd gelegd in 1970 maar door geldgebrek werd de bouw na een aantal onderbrekingen stilgelegd in 1978. Het onderste deel van de kerk dat al af was gebouwd werd monumentaal verklaard en uiteindelijk werd in 2000 besloten dat het gebouw verder afgebouwd moest worden en in 2006 was het gebouw eindelijk voltooid onder leiding van de voormalige assistent José Oubrerie.
Vormgeving gebouw: De basisvorm van de kerk is een vierkant van 25,5 meter met daarop een 33 meter hoge afgeknotte kegel. In de kegel bevindt zich het schip van de kerk, in de oostelijke gevel is het sterrenstelsel van Orion afgebeeld door middel van cilindrische gaten in de muur gevuld met glazen staafjes. In de nokgording en in de westelijke gevel zijn drie lichtkanonnen geïnstalleerd die in de middag gekleurd licht schijnen over de binnenmuren aan de bovenzijde van de kerk.
De kerk is een gebouw die bestaat uit twee delen, het schip waar gedurende de dag veel licht naar binnen kan schijnen ondanks de dikke schil van beton, en het onderste deel bestemd voor kerkelijke activiteiten zoals vergaderingen, studeren etcetera. Hier is nu het ‘Interpretation Centre’ gevestigd toegewijd aan het werk van Le Corbusier.
Bron: Ce rêve étrange Le Corbusier à Firminy – Matthieu Gafsou
Mijn ervaringen: Le Corbusier heeft slechts drie religieuze gebouwen ontworpen. Eerdere reizen leidden me naar de kapel in Ronchamp en het klooster bij Eveux. Nu was het moment eindelijk daar om een bezoek te brengen aan de kleine kerk in Firminy. De kerk is onderdeel van een gebied ontworpen door Le Corbusier. Op loopafstand van de kerk ligt het Unité ‘d Habitation wooncomplex waar ik verbleef, maar daarover in een ander verslag meer. De kerk ligt naast het stadion en het cultureel centrum, gewijd aan de architect, een zeer uitgebreid informatiecentrum waar ik onder andere de houten mal zag waarmee de Modulor in het beton werd gedrukt.
Ik heb op twee momenten in de dag de kerk bezocht; in de ochtend en in de middag. Het sterrenstelsel in de oostgevel laat namelijk alleen ’s ochtends als de zon schijnt het lijnenspel zien aan de binnenzijde. Het was die dag in augustus licht bewolkt, af en toe piepte de zon door de wolken. Bij binnenkomst stond ik in de basement van de kerk, met onder andere twee zalen een voor kleine diensten en een voor de grote zondagsdienst. In de ruimtes zijn wisselende exposities te zien van kunstenaars die reageren op de ruimte.
Via een trap aan de linker zijkant kwam ik in de kerk zelf uit. De teleurstelling was groot toen ik geen lijnen op de muren zag. In de kerk ben je volledig afgesloten van wat er zich buiten afspeelt. Ik kon dus niet inschatten wanneer de zon weer zou verschijnen van achter een wolk. Na een paar minuten wachten veranderde de ruimte volledig! Alsof iemand een projector had aangezet…..de lijnen schenen helder en mysterieus op de muren. Instinctief wilde ik de lijnen gelijk vangen met mijn camera. Ik maakte foto’s vanuit alle hoeken en filmpjes. Ik wilde het moment vangen voor het weer voorbij was, mijn zintuigen stonden op scherp en alert verplaatste ik me snel en geruisloos door de kerk.
Even mooi was het moment dat de lijnen vervaagden en verdwenen in een luttele seconde. Weer ging ik wachten, dit keer een stuk rustiger, ik had het wonder van het lijnenspel met eigen ogen gezien en was vol vertrouwen dat ze zich nogmaals zouden tonen. Het lukte, de strepen verschenen even later weer en toen kon ik echt genieten van dit bijzondere schouwspel, de lijnen pasten zich feilloos aan, aan het kegelvormige interieur. De laagst hangende lichtkanon in een scheve drie dimensionale lijst liet een prachtige groen scherm van licht zien. De kerkbanken vormen en zwieren mee met het lijnenspel van licht op de muren. In de muren aan de binnenzijde is rondom de zaal een ingesneden vorm aangebracht die mij doet denken aan de kantelen op een kasteel. De kleur wisselt gezien vanachter het altaar en tegen de klok in kleurt deze van rood naar geel naar blauw naar groen. Het sterrenstelsel van Orion schitterde prachtig maar kon helaas alleen vanaf een afstand worden bekeken. In 2018 maakte ik tijdens een werkperiode in Venlo, een muur- vloerschildering geïnspireerd op een lokale kerk de St Nicolaas kerk ontworpen door Joost van der Grinten. In die kerk was in de achtergevel een compositie van glasstenen aangebracht, welke geïnspireerd waren op de kerk in Firminy. Ik verwerkte een referentie naar deze sterrenhemel in mijn schildering. Mooi om nu, twee jaar later, dit bijzondere beeld met eigen ogen te zien.
‘s Middags kom ik terug. Ik ben benieuwd hoe de zeggingskracht van de binnenruimte van de kerk is zonder het magische lijnenspel. Het is absoluut anders. Nu staat de zon een stuk hoger en schijnen de stralen door de drie lichtkanonnen die zijn aangebracht in de muur en het plafond. Een gele cilinder en een rode balk zijn te zien op grote hoogte in het plafond. Ze schijnen gekleurd licht subtiel naar binnen aan de bovenzijde. Het groene lichtkanon schijnt fel, een groen testbeeld, gecomplementeerd door de rode lichtkanon op grote hoogte die probeert zijn rode licht te mengen met het groene.
Doordat ik niet hoef te wachten wanneer de lijnen weer zichtbaar worden merk ik dat ik me vrijer beweeg door de ruimte, ik voel me ontspannen en zoek iedere hoek op om goed om me heen en vooral naar boven te kijken. Mijn ogen dwalen langs alle kleurvlakken, als accenten in de donkere ruimte, als noten in een muziekstuk. Het voelt als een lichte, poëtische ruimte, een ruimte die je doet stilstaan en overgeven aan het moment, genieten van de stilte.
Als ik weer buitensta moet ik even wennen aan de felheid van het licht. Langere tijd omsloten zijn in de donkere kegel met kleuraccenten deed me even vergeten dat het buiten hoog zomer is. Doordat het gebouw pas zo recent is afgebouwd is het betonnen exterieur nog erg licht van kleur en weerkaatst het gebouw het zonlicht. Ik loop via het betonnen wandelpad naar boven naar de reguliere ingang van de kerk. Ik kan nog even naar binnen spieken. Zeer tevreden verlaat ik de kerk met het verschijnende en verdwijnende lijnenspel op mijn netvlies gebrand, deze ervaring ga ik koesteren.
